تئوری حسابداری در مثال پزشک
قبل از بحث راجع به تئوری های حسابداری ، برای فهم بهتر موضوع، مثالی ذکر می شود . فرض کنید بیماری برای معالجه خود به پزشکی مراجعه می نماید. پزشک بعد از معاینه وانجام آزمایش های معمول ( یعنی همان مشاهده واستدلال های منطقی ) نظر و تئوری خود را برای درمان بیماری ، از طریق تجویز نسخه ای که در آن مصرف داروهای شیمیایی توصیه شده است ، به بیمار الزام می نماید.
نتیجه تئوری
دراینجا نظر پزشک که در نسخه آمده است یک نظر تئوری تجویزی یا دستوری است. براساس آن مصرف داروهای شیمیایی برای بیمار الزامی است.اما بیمار مورد مثال ما، بعد از خارج شدن از مطب پزشک و با مراجعه به داروخانه متوجه می شود که قیمت داروهای شیمیایی تجویز شده توسط پزشک بسیار گران است. از این رو، بنا به دلایل شخصی با نادیده گرفتن دستور پزشک، به جای خرید دارو های تجویزی پزشک، داروهای مشابه، اما ارزان تر را خریداری و مصرف می نماید.
تئوری حسابداری مالی
اکنون می توان مثال فوق را به حسابداری تعمیم داد. در حسابداری نیز هیات های تدوین کننده استانداردهای حسابداری، درشکل ایده آل آن همانند پزشکی عمل می نمایند که برای سلامت گزارشگری مالی، استاندارد ها و رویه های حسابداری را برای حسابداران تدوین، تجویز و لازم الاجرا می دانند. حسابداران نیز مجری و استفاده کننده آن رویه ها برای گزارش اطلاعات مالی هستند.
آنها می توانند از آن رویه های تجویزی در کار خود استفاده کنند و یا برعکس، از رویه های دیگر و غیر تجویزی استفاده نمایند. با توجه به مثال مزبور می توان گفت که تئوری های حسابداری مالی به دو دسته تئوری های توصیفی یا تئوری های تجویزی (دستوری) طبقه بندی می شوند . تئوری های دستوری، تئوری هایی هستند که رویه های حسابداری را تجویز و مقرر می دارند و رفتار حسابداران را درباره آن رویه ها مشخص و تعیین می کنند.
تئوری حسابداری از زوایای دیگر
به عبارت دیگر، تئوری های دستوری آن رویه هایی که باید در حسابداری وجود داشته باشد و رفتار حسابداران درباره آن رویه ها چگونه باید باشد را بیان می کند.مثلا به هزینه بردن مخارج تحقیق براساس این تئوری، می توان پیش بینی نمود که در آینده تا زمانی که تئوری مزبور پایدار است، مخارج تحقیق به حساب هزینه خواهد رفت .
- تئوری های توصیفی، رویه های موجود حسابداری یا رفتار فعلی حسابداران را در بکارگیری رویه های حسابداری توضیح می دهند. هدف اصلی تئوری های توصیفی، فهم طرز رفتار و توضیح وضعیت موجود است. عدم مصرف داروهای تجویز پزشکی توسط بیمار، ناشی از وضعیت مالی نامناسب او است. می تواند یک تئوری توصیفی باشد، زیرا رفتار بیمار درباره عدم مصرف داروهای تجویزی پزشک را توضیح می دهد.
- همچنین عبارت « برخی حسابداران مخارج تحقیق را به حساب هزینه نمی برند زیرا، موجب کاهش سود می شود » ویا « حسابدارن مبالغ مصرفی ملزومات را به حساب دارایی نمی برند زیرا، مبالغ آنها با اهمیت نیست ». مثال هایی از تئوری توصیفی هستند که منتج به یک توضیح می شوند. در موارد دیگر تئوری های توصیفی منتج به توضیحی می شود که این توضیح، یک پیش بینی از رویدادهای آتی حسابداری درباره ملزومات مصرفی است. به طور خلاصه تئوری توصیفی آنچه را که هست یا به عبارت دیگر وضعیت موجود را توضیح می دهد.
گزارشگری اهداف سه گانه
- اهداف گزارشگری، مالی الویت خود را در رفع نیاز های اطلاعاتی آن دسته از گروه هایی که تأمین مالی واحد تجاری را به عهده دارند، یعنی سهامداران و اعتبار دهندگان می داند. از این رو سیستم حسابداری بر تهیه اطلاعاتی در وهله اول ماهیت مالی و اقتصادی دارند، تاکید دارد. در حالی که عملکرد واحدهای تجاری تنها در حوزه مالی و اقتصادی نیست.
- عملکرد واحدهای تجاری را می توان علاوه بر عملکرد مالی و اقتصادی به عملکرد اجتماعی و عملکرد زیست محیطی نیز طبقه بندی و گزارش نمود. گزارش جنبه های اجتماعی و زیست محیطی به همراه گزارش جنبه مالی عملکرد واحدهای تجاری را گزارشگری اهداف سه گانه می گویند .در این نوع گزارشگری، مسئولیت واحدهای در مقابل ذینفعان بیشتر از سهامداران است. به عبارت دیگر واحدهای تجاری باید علاوه بر حداکثر نمودن منافع سهامداران، منافع سایر گروه های ذینفع را تأمین نمایند. گزارش جنبه مالی عملکرد، توسط هیأت استانداردهای بین المللی حسابداری و همچنین کمیته تدوین استاندادردهای حسابداری ایران الزامی گردیده، اما گزارش دو جنبه دیگر عملکرد شرکت الزامی نبوده.
- برخی از شرکت ها به طور داوطلبانه اطلاعاتی را درباره آنها منتشر می کنند. در فصول بعدی، تئوری های توصیفی سه جنبه عملکرد واحد های تجاری را معرفی می نمایند. تئوری توصیفی جنبه مالی و اقتصادی عملکرد شرکت، تئوری اثبات حسابداری است. قبل از معرفی این تئوری، از آنجایی که منشاء تحقیقات و تئوری های اثباتی حسابداری، تحقیقات بازار سرمایه است، لذا در فصل دوم، ابتدا تحقیقات بازار سرمایه معرفی گردیده و در ادامه تئوری های اثباتی حسابداری بررسی می شود.
